De beste visies zijn onaf
Om op een fijne, circulaire en eerlijke manier op deze aardkloot te kunnen blijven leven moet er veel veranderen: systemen moeten om, steden en huizen moeten anders en ook ons gedrag heeft een make-over nodig. Met een open en nieuwsgierige blik gaat Maartje ter Veen voor Noorderbreedte en GRAS een driewekelijkse zoektocht aan. In de overtuiging dat het kleine meer invloed heeft dan we doorgaans beseffen.
‘It’s up to you!’
‘Free yourself!’
‘You can do it!’
‘Kindness rocks!’
Een greep uit de teksten op jassen, truien en tassen in de stad. Zo motiveren we – meestal in het Engels – onszelf, onze kinderen en de wereld om ons heen.
Positief is krachtig. Zo deed Moeder Teresa op één voorwaarde mee aan demonstraties: ze was van de partij als er gedemonstreerd werd vóór iets. Tegen de kruisraketten heeft ze nooit gedemonstreerd, maar voor vrede wel. Haar reden? Op ‘voor!’ kan je bouwen en met ‘tegen’ breek je af.
Er zit iets moois in de positieve motivaties die je tegenkomt in de openbare ruimte, maar ze hebben ook een keerzijde. Ze zijn een krachtige ondersteuning van de steeds individualistischer benadering van ons hebben en zijn. Hierachter schuilt een idee van maakbaarheid en de oneindige kracht van het individu.
‘Yes, you can!’
Behalve individualiserend zijn de motivaties ook pijnlijk, want niet iedereen kan positief zijn. De wereld is niet voor iedereen even positief. Niet elk mens zit in een situatie of positie waar de stap naar het positieve makkelijk is.
Soms ben je zo hard TEGEN dat je niet eens meer kunt bedenken waar je vóór bent. Dit gegeven is zelfs biologisch te verklaren: ‘tegen’ zit in een ander deel van ons brein. Renee Lertzman legt dit helder uit. Innovatieve creatiekracht huist op een andere plek – een negatieve situatie kan daarmee makkelijk verworden tot een krachtige blokkade.
Onlangs deed een maatschappelijk werker op een avond over mensen en de Groningse aardbevingszaken het volgende uit de doeken: hoe veiliger je je voelt en hoe groter je vertrouwen in de omgeving is, hoe makkelijker het is om over de toekomst na te denken.
Als je middenin de ideeën- en visieruimte staat, neem dan ook je verantwoordelijkheid voor anderen die daar niet zijn
Het is een bevestiging van het verhaal van Lertzman: ellende en dreiging zijn geen goede basis voor innovatief denken, voor het wakker schudden van de ontwerper in ieder mens. ‘It’s up to you!’ en ‘Yes, you can!’ zijn daarmee lastig en ongelijk.
Logischerwijs is het niet iedereen gegeven zelf uit de anti-actie-kracht te stappen. Daar is veel voor nodig en het is niet in iedere situatie makkelijk om te doen. Meer dan eens hoorde ik mensen tijdens de aardbevingsbijeenkomst uitroepen: ‘Hoezo koppelkansen? Ik wil gewoon een veilig huis!’
En ik snap het helemaal.
Ideeënruimte
Het treurige aan dit fenomeen is dat de wereld niet stilstaat en plannen en ideeën gewoon worden gemaakt. Dat is natuurlijk goed, maar tegelijkertijd roept het een vraag op: wie gaat er met de ideeënruimte vandoor?
Dit is geen oproep tot stilstaan en wachten, dat hebben Groningers al te veel gedaan. Het is een oproep voor aandachtig kijken en luisteren. Als jij een van de ontwerpers, makers of denkers bent die middenin de ideeën- en visieruimte staat, neem dan ook je verantwoordelijkheid voor anderen die daar niet zijn.
Ook tijdens het kenniscafé 'Hoera we hebben een toekomstvisie - wat nu?', een bijeenkomst van Leefbaar en Kansrijk Groningen over dit onderwerp, was een van de conclusies dat een visie wel degelijk nodig is. Er is in Groningen geen behoefte aan spoorzoeken en dwaalsporen zijn er al genoeg.
Het maken van een toekomstvisie is idealiter een gezamenlijke activiteit, zeker in Groningen. Iedereen meekrijgen vanaf dag 1 is hier niet het devies. Dat is schier onmogelijk. Het vraagt iets anders, het vraagt iets van de manier waarop. Blijf ruimte houden voor interactie en aanpassing!
In het boek ‘On Trails – An Exploration’ beschrijft Robert Moor de manier waarop een nieuw spoor ontstaat en hoe een route nooit af is: ‘Hurried walkers make straighter paths and leisurely walkers make curvier ones, just as some societies seek to maximize profit, while others strive to maximize equality, or military might, or gross national happiness.’
Een eerste verkenner bedenkt een bijzondere bestemming, waarna iedere wandelaar het spoor verder helpt vormgeven en verbeteren.
Kunnen we toekomstvisies maken die open blijven, als een route met ruimte voor verbetering en aanvulling door anderen? Zodat we allemaal soms verkenners en soms volgers kunnen zijn, om zo samen te kiezen aan welk Groningen we bouwen? Op deze manier kunnen we voorkomen dat we op zeker moment moeten zeggen: ‘Jouw idee past er niet meer bij, je bent te laat, de ideeënkoek is op. Het plan voor de toekomst ligt al klaar.’
Zo kunnen we allemaal, iedere dag, beslissen om stappen te maken voor een wonderschoon Groningen: ‘It’s up to us!’
***
Deze column is ook te lezen op de website van Noorderbreedte.
